سروشت
وەرە با دامرێ ئاوات و تاسەم *وەرە با زولفەکەت لادا هەناسەم *هێمن
سروشت
وەرە با دامرێ ئاوات و تاسەم *وەرە با زولفەکەت لادا هەناسەم *هێمنسواره ایلخانی زاده
سواره ایلخانیزاده
سواره فرزند احمد آغای ایلخانی زاده سال ۱۳۱۶ در روستای ترجان چشم به جهان می گشاید پس از یک سال خانواده سواره به روستای«قره گویز» بوکان نقل مکان میکنند. وی تحصیلات ابتدائی و راهنمایی را در شهرستان بوکان تمام کرد.و در سال ۱۳۴۱ مدرک دیپلم را در شهر تبریز می گیرد .سواره تحصیلات تکمیلی را در رشته حقوق قضائی در دانشگاه تهران در سال ۱۳۴۷ به اتمام میرساند . ایشان عاشق فعالیت های سیاسی و فرهنگی بود و ضمن سرودن شعرهای ملی به فعالیتهای سیاسی هم مشغول میشد ، به همین خاطر در سال ۱۳۴۳ به مدت 6 ماه در زندان قزل قلعه تهران زندانی میشود . و در سال ۱۳۴۶ در قسمت کردی رادیو تهران مشغول بکار می شوند اما متاسفانه بار دیگر پاییز به سراغ باغ روشنفکری کرد می آید و این درخت پربار عرصه روشنفکری کردی در سال ۱۳۵۴را به تاراج می برد . سواره را پس از فوت به روستای حمامیان بوکان می آورند و در گورستان مخصوص خانواده ایلخانی زاده ها به خاک سپرده می شود . روحش شاد .
اما در مورد نقش سواره در شعر کردی، شاید این بخشی از مصاحبه با ایاز خون‌سیاوشان مرتبط تر باشه:
——-
سواره ایلخانی زاده اولین کسی بود که در کردستان ایران پا به عرصه‌ی شعر نو کردی گذاشت و به نحوی می توان گفت که بانی و بنیان گذار شعر نو در کردستان ایران است. البته نباید این واقعیت را فراموش کرد که سواره بر روی فضا و بستری آماده وارد میدان شد چرا که کلیت شعر کردی در ذات خود مدتها پیش از سواره ، توسط عبد الله بگ (گوران ) در کردستان عراق دچار تغیر و تحول عمیق و بنیادی شده بود و تقریبا می توان ادعا نمود که شعر نو کردی به طور کلی از لحاظ محتوایی و ساختاری کانالیزه و فرموله شده بود چرا که گوران پیروان درخشانی به دنبال خود داشت همچون : شیرکو بی کس ، لطیف هلمت ، رفیق صابر ، عبد الله په‌شیو ، انور قادر محمد و….. که جهان بینی شعری هر کدام از این شاعران اگر نه تمام و کامل اما بخش بزرگی از انعکاس و تبلور نیازهای تازه‌ی جامعه کردستان بود و در کردستان ایران نیز شاعران نئو کلاسیک همچون عبد الرحمن شرفکندی (هه‌ژار) ، محمد شیخ الاسلامی (هێمن ) ، قانع و…. محتوا و جوهره‌ی شعر کردی را از قالبهای سنتی ، راکد و همچنین بیماری دیوان سالاری شعری نجات داده بودند و شعر را وارد لایه‌ها و عرصه‌های مختلف اجتماعی نموده بودند . اما با وجود این توصیفات نباید اهمیت و نقش محوریت و کاریزماتیک سواره ایلخانی زاده را در این بخش از جغرافیای کردستان (ایران) نادیده گرفت . چرا که سواره با شناختی عمیق از بن مایه‌های ادب کلاسیک کردی از یک طرف و آگاهی از تغیر و تحولات در شعر جهان ، بخصوص شعر همسایه‌ها ( بلا خص شعر فارسی ) از طرف دیگر ، چنان دستگاه منظم و منسجم شعری را پایه گذاری کرد و چنان افقهای تازه را در شعر کردی در کردستان ایران گستراند که حتی نقش استاد(گوران) را اگر نه کم اهمیت اما کم رنگ ساخت.
پیره هه لو
پاییـــــــزه، دار و ده‌وه‌ن بێ به‌رگـــــــــه
دڵ په‌شـــــــۆکاوی خـــــــه‌یاڵی مه‌رگه
هـــــه‌ر گه‌ڵایێ که لـــــه دارێ ده‌وه‌رێ
نووســـــراوێکه به ناخــــــۆش خه‌وه‌رێ
تاو هـــــه‌ناوی نیه وا مـــــات و په‌شێو
له‌شــــی زامــــــاری ده‌کێشێته نشێو
رۆژپه‌ڕه، ســــارده کـــزه‌ی بای زریــــان
کاتـــه بــــۆ ژینی له ده‌س چوو ، گریان
دڵی پڕ بوو لــــه په‌ژاره و لـــــه دڵـــــــۆ
ژینی خـــــۆی هـــــــاته‌وه بیر پیره‌هه‌ڵۆ
به قســــه خۆشه ، مــــه‌ترسی مردن
تاڵه ئه‌و هه‌ستی به مـــــردن کـــــــردن
کاتی کۆچ کــــــــردنه، وه‌ختی سه‌فه‌ره
داخه‌که‌م، ســــه‌ختی نه‌مـــــانم له‌به‌ره
هه‌ر بینا هـــــات ئه‌جـــــه‌ل و من مردم
با لــــــه شیوێ په‌ڕ و باڵــــــــــــی بردم
تۆ بڵێی پاشـــــی نه‌مـــــــان ژینێ بێ؟
بۆ لــــــــــه‌شی سارده‌وه‌بوو تینێ بێ؟
تۆ بڵێی ئه‌و خـــــــــه‌وه هه‌ستانی بێ؟
یانـه ئه‌و قــــــافڵه وه‌ستانــــــــــی بێ؟
مه‌رگه دێ و دوا به هه‌موو شت دێنێ
هه‌مــــــوو ئاواتێ لـــــه دڵ ده‌ستێنێ
پاشه‌رۆکێکــــی بکه‌م لــــــــــــه‌و باخه
تاکــــــــوو باڵ و په‌ڕی مـــــــن په‌رداخه
نابمه ڕێبواری کـــــــه‌لی هات و نه‌هات
چاره‌کــــه‌م به‌شکوو ئه‌وا هات و نه‌هات
شاره‌زای ڕێگه‌یی مــــــــــــــردن کێیه؟
چیه ئه‌و مــــــــه‌نزڵه، کـــوێنه‌ی جێیه؟
شاره‌زای ڕێگه‌یی مــــــــــــــردن کێیه؟
چیه ئه‌و مــــــــه‌نزڵه، کـــوێنه‌ی جێیه؟
هـــه‌ر بڕۆم نابه‌ڵه‌د و بێ سه‌ر و شوێن
دیار نیه خێڵی هــــــــــه‌ڵۆیان له کوێن
خۆی به خۆی گوت که ده‌چم بۆلای قه‌ل
که‌یخودای پیر و به بیری گـــــــه‌لی مه‌ل
هه‌ڵفڕی ڕاوکـــــــــه‌ری زاڵی کـه‌ژ و کێو
له چیای به‌رزه‌وه ڕووی کــــــــرده نشێو
کــــه‌وته ئه‌و ده‌شته له ترسا ته‌ق و ڕه‌و
ده‌رپه‌ڕی کـــوڕکـــوڕ و کڕ مـــــایه‌وه که‌و
هاته لای قـــــه‌ل به کـــــزی و بێ وازی
قه‌ل گـــــوتی: مامــــــه هه‌ڵۆ، ناسازی؟
گــــــوتی قـــــــــاڵاوه ڕه‌شه‌ی پسپۆرم!
پیــــــرم و پێیه له لێـــوی گـــــــــــــۆڕم
باخی ژینم به خـــــــه‌زان ژاکـــــــــــــاوه
کاتی مـــــــــــــه‌رگه و ئه‌جه‌لیش ناکاوه
پێم بڵێ، چــــــــــۆنه که تۆ هه‌ر لاوی؟!
زۆر به ساڵ پیری،به‌ڵام چــــــــا ماوی؟!
هێــــــزی ئه‌ژنۆم نیه، باڵ بێ هێــــــزه
هه‌مــــــــوو گیاندارێ ژیان پارێــــــــــــزه
قه‌ل گــــــــــوتی: باشه که گوێ ڕادێری
په‌نــــــــــدی من پاکی به دڵ بسپێری!
ئه‌و ده‌مه‌ی بابی به‌هـــه‌شتیی من مرد
دوور له تۆ، ده‌رد و به‌ڵای ئێــــــــوه‌ی برد
پێی گــــــوتم ڕۆڵه هـــــــه‌وای ڕاز و نزار
هه‌یه‌تی ده‌رد و نه‌خۆشی به هـــــه‌زار
دێق و زه‌ردوویــــی و ئاهــــــۆ و وه‌رهه‌م
به گـــــــژه‌ی بای به قوه‌ت دێن به‌رهه‌م
گۆشتی که‌و چه‌نده که تام داره به ناو
هه‌نگ و هاڵاوێ ده‌هه‌نــــوێته هــــه‌ناو
تا وزه‌ی بیـــــــر و خه‌یاڵ سه‌رده‌که‌وی
که له گۆر کـــــه‌وتی وه‌ها وه‌رده‌که‌وی
پــــه‌ین و پاڵـــــێ کــه له پاڵی دێ یه
مـــــه‌نزڵی نه‌وکــــــه‌ری خۆتی لێ یه
کـــــه‌ره تۆپیـو و کـــــــه‌لاکی گـــــوێلک
هه‌ڵمی دڵ روون که‌ره‌وه‌ی سه‌ر گوێلک
پێکــــــه‌وه چینه بکــــه‌ین لـــــه‌و په‌ینه
بۆی ســـه‌نێر مه‌ڵهه‌می بیـــــر و زه‌ینه
ورد به‌وه چــــه‌نده به مـــــــــانا قووڵه!
مه‌سه‌له و گفتی قه‌لـی ماقـــــــووڵه!
بیکه ســــــه‌رمه‌شقی ژیان ئه‌و ئیشه
هه‌ر له ســـــه‌ر داری نه‌وی هه‌ڵنیشه
هاتــــه‌وه بیری هـــــــه‌ڵۆ رابــــوردووی
پاکـــــی بۆژانه‌وه یادی مـــــــــــردووی
گـــــۆڵ کـــــرا راخــــــه‌ر و پایـــه‌ندازم
چـــــــه‌نده ئاژوا لــــه‌شی کێو ئاوازم؟
چه‌نــــده روانیومه زه‌وی لــــــــه‌و بانه ؟
کێو و ده‌شت له‌و سه‌ره‌وه چه‌ند جوانه؟
چه‌ند چکــــۆله‌ن په‌له‌وه‌ر لــــه‌و به‌رزه ؟
ئاخ که چه‌ند خوێڕی گه‌ڕه ئه‌م عه‌رزه ؟
کۆلکــــه‌زێڕینه وه‌کــــوو تاقی زه‌فــــه‌ر
ئاسمان بۆ منی به‌ست کاتی سه‌فه‌ر
حـــــه‌وته‌وانان بوو میداڵی شه‌ڕی من
چه‌نده شۆراوه به خوێن شاپه‌ڕی من
چه‌نــــده راوی کــــه‌و و کـه‌وباڕم کرد ؟
دوژمنی تاقمی شمقــــارم کـــــــرد ؟
ئێسته بــــۆ وا ڕه‌بـــــه‌ن و دامـــــاوم؟
من هه‌ڵــــــۆ چـــــاو له ده‌می قاڵاوم!
ساکـــــــــــه ئه‌و کاره وه‌هـــــا ساکاره
مه‌رگـــــه میوانی گــــــــه‌دا و خونکاره
هــــــه‌وری ئاسمان بێ خه‌ڵاتم باشه
یا له‌شم خاشـــــــه بکێشـــــن باشه
گوتی وا ژینی درێژ پێشکه‌شی خــــۆت
گۆشتی مرداره‌وه بوو هه‌ر به‌شی خۆت
ژینی کـــورت و به هـــه‌ڵۆیی مـــــردن
نه‌ک په‌نا بۆ قـــــه‌لی ڕووڕه‌ش بــــــردن
لای هــــــه‌ڵۆی به‌رزه‌فڕی به‌رزه‌مـــژی
چون بژی شرطه نه وه ک چه نده بژی
