وێبلاگی تايبه‌تی ئه‌مين گه‌رديگلانی

بۆ کوردی نووسین چیمان پێویستە؟

ئامادە کردن: محەمەدئەمین شاسەنەم

 http://shasanam.blogsky.com

1_ فۆنتی کوردی (باشترینیان، یونیکوردە) فەرموون لێرەوە دایگرن. 2

_ بەرنامەی تەختەکلیل بۆ نووسینی کوردی: فەرموون لێرەوە دایگرن. بۆ ویندۆزی ئیکس‌پی / بۆ ویندۆزی 7 و 8

________________________________________________________________________ ڕێنوێنییەکی گرینگ 1_ ئەم بەرنامەیە بۆ ویندۆزی 32 بیت دەبێ نەک 64 بیت. 2_ لە ویندۆزی 7 و 8دا دوای بەڕێوە بردنی بەرنامەی KLm جاری وایە پەنجێرەکە بە سپێتی نیشان دەدرێ. لەو کاتەدا OK لێ مەدەن، پەنجێرەکە داخەن دوایە بچنە پراپێرتیسی بەرنامەکەوە و run as administrator لێ بدەن و ئەمجارە بەرنامەکە بەڕێوە ببەن.

__________________________________________________________

3_ ڕێنوێنی دابەستنی تەختەکلیلی کوردی: فەرموون لێرەوە دایگرن

4_ بەرنامەی تەختەکلیل بۆ نووسینی فارسی: فەرموون لێرەوە دایگرن

سرنجێک: لە ویندۆزی 7دا دوای دابەستنی بەرنامەکە، پەیامێک دێ کە دەڵێ ئەم بەرنامەیە لەم چەشنە ویندۆزەدا پیشان نادرێ. بۆ چارەسەری ئەم گرفتە بچنە بەشی پرۆگرامەکانەوە و لە سەر بەرنامەی ترای لای‌ئاوت کلیک راست بکەن و پراپێرتیس لێ بدەن. لە پەنجێرەی دواییدا لە بەشی کامپاتیبیلیتی لە ژێربەشی «ڕان»، ویندۆز ئیکس پی تیک لێ بدەن.

________________________________________________________________________ 5_ بەرنامەی وۆرد

نووسەر: لیۆ تۆلستۆِ

وەرگێڕ: ئەمین گەردیگلانی

بۆ داگرتنی ئەم ڕۆمانە کرتە لە سەر ئێرە بکەن.

نووسەر: لیۆ تۆلستۆِ

وەرگێڕ: ئەمین گەردیگلانی

بۆ داگرتنی ئەم ڕۆمانە کرتە لە سەر ئێرە بکەن.

نووسەر: لیۆ تۆلستۆِ

وەرگێڕ: ئەمین گەردیگلانی

بۆ داگرتنی ئەم ڕۆمانە کرتە لە سەر ئێرە بکەن.

نووسەر: لیۆ تۆلستۆی

وەرگێڕ: ئەمین گەردیگلانی

بۆ داگرتنی کتێبەکە کرتە لەسەر ئێرە بکەن.

نووسەر: لیۆ تۆلستۆی

وەرگێڕ: ئەمین گەردیگلانی

بۆ داگرتنی کتێبەکە کرتە لەسەر ئێرە بکەن

ئاناکارنینا

نووسەر: لیۆ تۆلستۆی

وەرگێڕ: ئەمین گەردیگلانی

خوێنەرانی بەڕێز ئاگادار دەکەم بە هۆی کەمتەرخەمی یان هەڵەی تەکنیکی لە چاپخانە چەند لاپەڕە لە بەشی کۆتایی ئەم ڕۆمانە قرتاوە و بەداوای لێبوردنەوە لێرەدا دایدەنێم.

پازده‌

دالی دوای ئه‌وه‌ی خه‌یارشۆر و هه‌نگوینی به‌سه‌ر منداڵه‌کاندا دابه‌ش کرد گوتی: کۆستیا، ده‌زانی سرگی ئیڤانۆڤیچ له شه‌مه‌نده‌فه‌ره‌که‌دا له‌گه‌ڵ کێ هاوسه‌فه‌ر بووه؟ له‌گه‌ڵ ڤرۆنسکی! چووه بۆ سێربستان.

کاتاڤاسۆڤ گوتی: به ته‌نیاش ناچێت. ده‌سته‌یه‌کی سواره‌نیزام ساز کردووه و به خه‌رجی خۆی ده‌یانبات بۆ ئه‌وێ.

له‌ڤین گوتی: ئه‌وکارانه‌ی لێ‌ده‌وه‌شێته‌وه‌ـ پاشان ڕووی له سرگی ئیڤانۆڤیچ کرد و گوتیشی: چوونی داوخوازه گیانفیداکان هه‌روا به‌رده‌وامه؟

سرگی ئیڤانۆڤیچ وه‌ڵامی نه‌دایه‌وه و خه‌ریک‌بوو به نووکی کارده‌که مێشه‌نگوینێکی هێشتا زیندووی له نێو شانه‌ی هه‌نگوینه‌که ده‌رده‌هێنا که له نێو قاپه‌که‌ی به‌رده‌میدا بوو.

کاتاڤاسۆڤ خه‌یارشۆرێکی ناسکی به خرمه‌خرم داپاچی و گوتی: ئه‌ویش چۆن! خۆزگه بتدیبایه دوێنێ له وێستگه چ خه‌به‌ر بوو.

دابەزاندنی بەرگی دووھەم

ئاناکارنینا

نووسەر لیۆ تۆلستۆی

وەرگێڕ: ئەمین گەردیگلانی

بنه‌ماڵه‌ی به‌خته‌وه‌ر هه‌موو وه‌کوو یه‌کن، به‌ڵام بنه‌ماڵه‌ی چاره‌ڕه‌ش هه‌رکام به‌دبه‌ختیی تایبه‌ت به خۆیان هه‌یه.

ماڵی ئابلۆنسکی به جارێ شێوابوو. ژنه زانیبووی مێرده‌که‌ی له‌گه‌ڵ دایه‌نی پێشووی منداڵه‌کانی که ژنێکی فه‌ڕه‌نسی بوو، که‌ین‌وبه‌ینی هه‌یه؛ بۆیه پێی گوتبوو ئیتر ناتوانێ له‌گه‌ڵیان بژی و چاوی به‌رایی نادا بیبینێ. ئه‌و بارودۆخه سێ ڕۆژ بوو ماڵه‌که‌ی ته‌نیبۆوه و نه‌ک ئه‌و ژن و مێرده، به‌ڵکوو هه‌موو خێزانی ماڵه‌که‌ی تووشی خه‌م و په‌ژاره کردبوو. خێزان و خزمه‌تکار له‌و ماڵه هه‌موو هه‌ستیان ده‌کرد که ژیانێکی سارد و بێ‌مانا له‌گه‌ڵ یه‌کتر ڕاده‌بوێرن و ته‌نانه‌ت ئه‌و موسافیرانه‌ی که به ڕێکه‌وت له موسافیرخانه‌یه‌کی نێوڕێ شه‌وێک پێکه‌وه ڕاده‌بوێرن، زیاتر له بنه‌ماڵه‌ی ئابلۆنسکی و خزمه‌تکاره‌کانیان پێکه‌وه له پێوه‌ندیدان. خاتوونی ماڵێ له ژووره‌که‌ی نه‌ده‌هاته ده‌رێ و مێرده‌که‌شی دوو ڕۆژ بوو که‌س چاوی پێی نه‌که‌وتبوو، منداڵه‌کانیش سه‌رلێشێواوانه له‌م ژووره‌وه بۆ ئه‌و ژوور هه‌ڵده‌هاتن، دایه‌نه ئینگلیزییه‌که‌شیان له‌گه‌ڵ که‌یخوداژنی ماڵێ ده‌م‌قڕه‌یان لێ په‌یدا بووبوو، بۆیه کاغه‌زێکی بۆ هاوڕێکه‌ی نووسیبوو که جێگایه‌کی تری بۆ ببینێته‌وه. ئاشپه‌زه‌که‌شیان له ڕۆژی ڕابردووه‌وه تۆرابوو، یاریده‌ده‌ری ئاشپه‌ز و عاره‌بانه‌چییه‌که‌ش داوای هه‌ق‌ومزی خۆیان کردبوو.

دابەزاندنی بەرگی یەکەم

دابەزاندنی بەرگی دووھەم

نارنجی فڕین

ئەم کتێبە ساڵی ۲۰۱۲ لە لایەن بەڕێوەبەرێتیی گشتیی ڕۆژنامەنووسی و چاپ و بڵاوکردنەوەی وەزارەتی ڕۆشنبیری و لاوانەوە لە سلێمانی چاپ بووە.

بۆ داگرتنی ئەم کتێبە لە ناونیشانەی خوارەوە کەڵک وەرگرە.

http://uplod.ir/9ekvqbyripb5/_____________________.doc.htm

خاتوون لەبەر دەلاقە چكۆڵەكە ڕاوەستاوە و چاوی لە كێوی (دووبرا كوژراو) بڕیوە. دوای چەندچركە ڕوانین دەگەڕێتەوە بۆلای وەجاخەكە، هەڵیدەكات و قابلەمەكەی دەنێتە سەر.

«با جارێ ئەو دووچڵە پیوازە بجنم، هەرباشە بەو بۆنەیەوە تۆزێ دەگریم. ناچارم لەبەر دڵی ئەو دوو كچە هەر خۆم بخۆمەوە. مەگین كاتێك بە تەنیام تۆزێ بگریم و كوڵی دڵم دامركێنم. جا ئەوە ژیانە؟ وەرە نەوێری بە ئاشكراش بگریی. سەد جار مەرگ خۆشترە لەو ژیانە.

هاوسه‌رگیریی به‌خته‌وه‌رانه‌

<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<

هێشتا خەمبار و ڕەشپۆشی دایکم بووین کە پایزی ڕابردوو مردبوو، سێ مانگەی زستان لەگەڵ کاتیا و سۆنیا لە گوند ماینەوە.

کاتیا دۆستی لە مێژینەی بنەماڵەکەمان بوو و هەر وەها ئاگاداریشی لێ دەکردین، من و خۆشکم لە بەر دەستی ئەودا گەورە بووبووین و من لەو کاتەوە کە وەبیرم دێ ئەوم لە ماڵی خۆماندا دیتبوو و خۆشم ویستبوو. سۆنیا خوشکی چکۆڵەم بوو. زستان لە ماڵە قەدیمییەکەی ئێمە، لە گوندی پۆکرۆڤسکۆڤیا[1]، زۆر تاڵ و دژوار و خەماوی بوو. هەواکەی سارد و تووش بوو و تەزووی سەرما کاری لە ئێسکی لەش دەکرد. باڕن و بادەوە گێژی دەدا و بەفری دێنا لەبەر پەنجەرەکەدا کۆی دەکردەوە. جاری وابوو بارستاییەکی هێندە زۆر بوو وەک دیوار بەر پەنجەرەکەی دەتەنی. شووشەکان هەمیشە لە دیوی ژوورەوە دەبوونە یەک پارچە سەهۆڵ و ژوورەکە تاریک دادەگەڕا. بە دەگمەن میوانێک ڕووی دەکردە ماڵمان و کەسانێکیش کە جار و بار دەهاتن هیچ خۆشی و شادییەکیان لەگەڵ خۆیان نەدەهێنا و ڕوخسار و ئاکاریان خەمی لێ دەباری. هەموو بە سرتە قسەیان دەکرد، دەتگوت دەترسن کەسێکی خەوتوو خەبەر بکەنەوە و تەنانەت زەردەیەک نەدەنیشتە سەر لێویان؛ هەناسەیان هەڵدەکێشا و زۆر جار کە چاویان لە من و بە تایبەت سۆنیای خوشکم دەکرد کە خەمبار و ڕەشپۆش بووین، دەستیان دەکرد بە گریان. ماڵەکەمان دەتگوت خەمخانەیە و تۆزی مەرگی لێ نیشتبوو. ترسی مەرگ و تەمی خەم ماڵەکەی ڕەش داگێڕا بوو. دەرگای ژوورەکەی دایکم داخرا بوو و ترسی خستبووە دڵمەوە و کاتێک بەلایدا تێدەپەڕیم و دەمویست بچمە ژوورەکەی خۆم بخەوم، وزەیەکی سەیر و ڕازاوی هانی دەدام کە چاوێک لەو ژوورە ساردوسڕ و تاریک و نووتەکە بکەم.

تازیه‌بارانی به‌یه‌ل 

لەگەڵ هاتنە دەرەوەی كوێخا لە ماڵەكەی، پاپاخ، سەگی ئەرباب لە سەر دیواری باخەكەوە دەستی كرد بە وەڕین و بازی دا كۆڵانەكەوە. سەگەكانی دیكەش كە لە سەربانە نەوییەكانی بەیەل وەركەوتبوون، ملیان هەڵێنا و نووزاندیان، چاویان بە كوێخا كەوت كە لەبەر تریفەی  مانگەشەو بە قەڵافەتە درێژداهۆڵەكەیەوە هەنگاو دەنێ؛ دوای تاوێ سەریان كردەوە سەر دەستیان و خەویان لێ كەوتەوە.

كوێخا ڕاوەستا و گوێی شل كرد، لە دەرەوەی ئاوایی زڕەی زەنگوڵە دەهات. دەنگێكی نەرم و لەرزۆك دوور دەكەوتەوە و نزیك دەبۆوە و بە دەوری ئاواییدا دەسووڕایەوە. پەنجەرەكان هەموو تاریك داگەڕابوون. دانیشتووانی بەیەل لە خەودا بوون و ئەوانەی كە خەویشیان لێ نەكەوتبوو بە تاریكی دانیشتبوون و چاویان لە مانگەشەو دەكرد.

پاپاخ هات لە بەردەمی كوێخا ڕاوەستا و دەستی كرد بە كلكەسووتێ، كوێخا ڕاوەستابوو و گوێی هەڵخستبوو، زڕەی زەنگوڵەكە دوور دەكەوتەوە. كوێخا هات بۆ لای هەسێڵەكە و پاپاخیش بە دوایدا. كاتێك گەیشتنە لای هەسێڵەكە، پەنجەرەیەكی چكۆلە كرایەوە و پیاوێك سەری كێشا دەرێ.

سەری كابرا لە تاریكیدا جووڵایەوە و گوتی: «كوێخا، بەو نیوەشەوە بۆ كوێ دەچی؟»

كوێخا ڕاوەستا، پاپاخیش ڕاوەستا. هەردووكیان چاویان لە سەری كابرا بڕی.

كوێخا گوتی: «دایكی ڕەمەزان هیلاكە، دەیبەم بۆ شار.»

پەنجەرەیەكی دیكە كرایەوە. سەری پیاوێكی دیكە هاتە دەرێ و گوتی: «لای ئێوارە خۆ نەخۆش نەبوو، وا نییە؟»

كوێخا گوتی: «لای ئێوارێ حاڵی باش بوو،‌بەڵام ئێستا زۆر نەخۆشە. ئێستا زۆر هیلاكە. بەڕاستی ئەو پیرێژنە بمرێ چبكەم؟ ها، ئیسلام، بمرێ قوڕی كوێ بە سەرما كەم؟ ئەو كوڕە چی لێ بكەم؟»

ئیسلام گوتی: «ئێستا حاڵی چۆنە؟»

كوێخا گوتی: «وەرسووڕاوە، ئێستا بەرەوڕووی قیبلە ڕاكشاوە.»

پیاوی یەكەم دانەوی و بە ئیسلامی گوت: «دەیهەوێ بیبا بۆ شار.» پاشان ڕووی كردە كوێخا و گوتی: «باشتر نییە هەتا بەیانی ڕاوەستی؟»

كوێخا گوتی: «دەترسم نەگاتە بەیانی. من زیاتر خەمی ڕەمەزانمە. ئەو پیرێژنە ئیتر عومری خۆی كردووە و زایە بووە، دەترسم ئەو كوڕە لە حەیبەتا خۆی بە كونێكەوە بنێ. چیی لێ بكەم؟ ها؟ لە ژوور سەری دانیشتووە و هۆن‌هۆن دەگری، وا دەگری ژیر بوونەوەی نییە.»

ئیسلام پرسیی: «چۆنی دەبەی بۆ شار؟»

كوێخا گوتی: «بە عارەبانەكەی تۆ دەیبەمە سەر جادەكە و لەوێ ماشین پەیدا دەكەم.»

پاپاخ كە دیتی كوێخا لە قسە گیراوە، لە گوێ هەسێڵەكە وەركەوت و لمبۆزی نایە سەر دەستی و چاوی قووچاند. كوێخا لە ناكاو وەرسووڕا و چاوی لە پشت سەری كرد. پاپاخیش سەی هەڵێنا و چاوی لە تاریكی بڕی.

ئیسلام گوتی: «ئەوە چییە؟»

كوێخا گوتی: «گوێت لێیە؟ زڕەی زەنگوڵە دێ؛ وا نییە؟»

ئیسلام و پیاوەكەی یەكەم گوێیان شل كرد، بەڵام زڕەی زەنگوڵەیان نەبیست.

له‌و ناونیشانه‌ی ژێره‌وه‌ سه‌رجه‌مي ئه‌و كتێبه داگره‌:

tazyabarani_bayal.pdf - 1.1 Mb

مەرگی ئیڤان ئیلیچ

نووسەر: لیۆن تۆلستۆی

وەرگێڕ:ئەمین گەردیگلانی

له دادگای گه‌وره‌ی شار کاتی پشوودانی که‌یسی دادگایی‌کردنی ملڤینسکی[1]، کاتێک ئه‌ندامانی دادگا و دادستان له نووسینگه‌ی کاری ئیڤان ئیگۆرۆڤیچ شه‌به‌ک[2] له ده‌وری یه‌ک کۆ بووبوونه‌وه، باس هاته‌سه‌ر په‌روه‌نده‌ی به‌ناوبانگی کراسۆڤسکی[3]. فیدۆر ڤاسیلی‌یه‌ڤیچ[4] له‌سه‌ر ئه‌و باوه‌ڕه سوور بوو که ئیش‌کردن له‌سه‌ر ئه‌و په‌روه‌نده‌یه له توانای ئه‌واندا نییه، به‌ڵام ئیڤان ئیگۆرۆڤیچ بیرو ڕای به پێچه‌وانه‌ی ئه‌و بوو. پیتێر ئیڤانۆڤیچ[5] که له سه‌ره‌تاوه خۆی له باسه‌که وه‌رنه‌دابوو، هه‌روا که بێده‌نگ دانیشتبوو چاوی له ڕۆژنامه‌یه‌ک ده‌کرد که تازه چاپ کرابوو، له‌ناکاو گوتی: «براده‌ران ئیڤان ئیلیچ کۆچی دواییی کرد.»

«گوتت چی!»

پیتر ئیڤانۆڤیچ وڵامی دایه‌وه: «وه‌رن خۆتان بیخوێننه‌وه.»

ڕۆژنامه‌که که هێشتا جه‌وهه‌ره‌که‌ی شێدار بوو دایه‌ده‌ست فیدۆر ڤاسیلی‌یه‌ڤیچ. له ڕۆژنامه‌که‌دا له نێو چوارچێوه‌یه‌کی ڕه‌شدا ئه‌م وشانه وه‌به‌رچاو ده‌که‌وت: «پراسکۆڤیا فێدۆرۆڤنا گۆلۆڤینا[6] به داخ و که‌سه‌رێکی زۆره‌وه کۆچی دواییی مێردی خۆشه‌ویستی خۆی ئیڤان‌ئیلیچ گۆلۆڤین[7]، یه‌کێ له ئه‌ندامانی دادگا، له ڕۆژی چواره‌می فیوریه‌ی 1882دا به ئاگاداریی خزمان و ئاشنایان ڕاده‌گه‌یێنێ. ڕێوڕه‌سمی ناشتن سه‌عات یه‌کی دوانیوه‌ڕۆی هه‌ینی به‌ڕێوه ده‌چێ.»

ئیڤان هاوکاری دانیشتووانی کۆڕه‌که بوو و زۆریان خۆشده‌ویست. چه‌ند حه‌وتوو بوو نه‌خۆش بوو و گوتبوویان نه‌خۆشییه‌که‌ی ماریجه‌ی نایه. هه‌ڵبه‌ت پله‌ی ئیدارییه‌که‌ی پارێزرابوو، به‌ڵام وێده‌چوو دوای مه‌رگی ئه‌و ئالکسیڤ[8] جێگای بگرێته‌وه و فینیکۆڤ[9] یان شتابێل[10] ببنه جێگری ئالکسیڤ. بۆیه ئه‌و که‌سانه‌ی له کۆڕه‌که‌دا بوون هه‌رکام له زه‌ینی خۆیاندا بیریان له‌لای گۆڕان و چوونه‌سه‌ری پله و پایه‌کان بوو که له‌گه‌ڵ هه‌واڵی مه‌رگی ئیڤان وێده‌چوو به‌ر ئه‌وان بکه‌وێ.

ئاغا و نۆکەر

نووسەر: لیۆن تۆلستۆی

وەرگێڕ:ئەمین گەردیگلانی

یه‌كێك له ساڵانی ده‌یه‌ی حه‌فتا بوو، ڕۆژی دوای جێژنی زستانی، نیكۆلای قه‌دیسی كلێسه‌ی گونده‌كه ڕێوڕه‌سمێكی بۆ پیرۆز كردنی ئه‌و ڕۆژه وه‌ڕێخستبوو. ڤاسیلی ئاندرێ‌ڤیچ بێرخوونۆڤ[1] كه بازرگانێكی له ده‌سته‌ی دووهه‌م بوو، نه‌یده‌توانی گوێ له به‌شداری‌كردنی ئه‌و جێژنه بخه‌وێنێ و ده‌بوو له‌وێ ئاماده بێ. به‌تایبه‌ت چونكه به‌رپرسی كاروباری ناوه‌وه‌ی كلێسه بوو. به‌ڵام ده‌بوو له ماڵه‌كه‌ی خۆشی میوانداری له خزمان و دۆستانی بكات. هێشتا میوانه‌كانی به ته‌واوی نه‌ڕۆیشتبوون، خۆی ئاماده كرد كه خێرا بچێت بۆ لای مالیكی گونده‌كه‌ی نزیكیان و ئه‌و دارستانه‌ی لێ بكڕێ كه ماوه‌یه‌كی زۆر له سه‌ر قیمه‌ته‌كه‌ی یه‌ك نه‌ده‌كه‌وتن. ڤاسیلی ئاندرێ‌ڤیچ ده‌بوو زۆر به‌په‌له خۆی بگه‌یێنێته لای مالیكه‌كه و ده‌ترسا دارفرۆشه‌كانی شار له پێش ئه‌ودا بگه‌نێ و ئه‌و مامه‌ڵه پڕ قازانجه‌ی له كیس بچێ. مالیكی لاو بۆ ئه‌و دارستانه ده‌هه‌زار ڕۆبڵی قیمه‌ت دانابوو و نه‌ده‌هاته خوارێ، به‌ڵام ڤاسیلی ئاندرێ‌ڤیچ ده‌یویست به حه‌وت هه‌زار ڕۆبڵ لێی بكڕێ و له‌وه زیاتری پێ نه‌ده‌دا. ئه‌گه‌رچی ده‌یزانی ئه‌و دارستانه زۆر له‌وه زیاتر دێنێ. ڤاسیلی ئاندرێ‌ڤیچ به‌ته‌ما بوو مامه‌ڵه‌كه به نرخێكی زۆر له‌وه كه‌متر ببڕێته‌وه، چونكه لێڕه‌واره‌كه له شوێنێك هه‌ڵكه‌وتبوو كه خۆشی نیشته‌جێی ئه‌وێ بوو، له‌مێژ بوو له نێوان ئه‌و و دارفرۆشه‌كانی ئه‌و ناوچه‌یه‌دا بڕیارێك درابوو كه هیچ بازرگانێكی تر مافی ئه‌وه‌ی نییه له‌و ناوچه‌یه‌ی كه ئه‌وی لێ نیشته‌جێیه مامه‌ڵه بكات و له‌گه‌ڵی بكه‌وێته ململانێ و بازاڕه‌كه‌ی لێ بشێوێنێ. به‌ڵام ڤاسیلی ئاندرێ‌ڤیچ ئاگادار كرابوو چه‌ند بازرگانێك دانیشتووی ناوه‌ندی پارێزگا ده‌یانهه‌وێ بچن ئه‌و دارستانه‌ی گۆریاشكینۆ[2] بكڕن، بڕیاری دابوو هه‌رچی زووتر خۆی بگه‌یێنێته لای مالیكه‌كه و مامه‌ڵه‌كه‌ی له‌گه‌ڵ یه‌كلایی بكاته‌وه. هه‌ر بۆیه له‌گه‌ڵ ته‌واو بوونی ڕێوڕه‌سمی جێژن حه‌وسه‌د ڕۆبڵی له سندووقه‌كه‌ی ده‌رهێنا، پاره‌كانی به وردی بژارد و له جانتاكه‌ی نا و خۆی ئاماده كرد وه‌ڕێ‌بكه‌وێ.

دیلی قەفقاز

نووسەر: لیۆن تۆلستۆی

وەرگێڕ:ئەمین گەردیگلانی

ئه‌فسه‌رێکی ده‌وڵه‌مه‌ند له قه‌فقاز خزمه‌تی ده‌کرد که ناوی ژیلین بوو.

له کاتی خزمه‌ته‌که‌یدا ڕۆژێک نامه‌یه‌کی له ‌لایه‌ن دایکه به‌ساڵاچووه‌که‌یه‌وه به ‌ده‌ست گه‌یشت که ئه‌مه ناوه‌رۆکی نامه‌که بوو:

«من پیر و که‌له‌لا بووم و له خودا ده‌پاڕێمه‌وه به‌ر له‌وه‌ی مه‌رگ به‌رۆکم پێ‌بگرێ ڕۆڵه خۆشه‌ویست و نازداره‌که‌م ببینم. کوڕه شیرینه‌که‌م! تکایه وه‌ره‌وه بۆلام با دیداره‌وئاخر نه‌بم و جارێکی‌تر چاوم پێت‌بکه‌وێت و خۆت به خاکم بسپێره. هیوادارم دوای ئه‌وه بگه‌ڕێیته‌وه سه‌ر ئیش و خزمه‌ته‌که‌ت و درێژه‌ی پێ‌بده‌ی. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا من کچێکی شۆخوشه‌نگ و ژیر و ئاساییم بۆ دۆزیویه‌ته‌وه و دڵنیام به دڵت ده‌بێ و ژیانی هاوبه‌شی له‌گه‌ڵ پێک دێنی.»

ژیلین دوای خوێندنه‌وه‌ی نامه‌که خه‌یاڵ هه‌ڵیگرت و له دڵی خۆیدا گوتی: «به‌ڕاستی وایه، دایکم زۆر پیر بووه و ئه‌گه‌ر خۆم بگنخێنم و خه‌مساردی بنوێنم له‌وانه‌یه ئیتر چاوم پێی‌نه‌که‌وێته‌وه و دیداره‌وئاخر بم، که‌وایه وا باشه هه‌رچی زووتر وه‌ڕێ‌بکه‌وم و چاوم پێی‌بکه‌وێ، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ئه‌گه‌ر کچه‌که‌م که‌وته به‌ردڵ و زانیم ئافره‌تێکی وریا و باش و چاوکراوه‌یه زه‌ماوه‌ندی له‌گه‌ڵدا ده‌که‌م و ژیانی هاوبه‌شی له‌گه‌ڵ پێک‌ده‌هێنم.»

ژیلین دوای ئه‌وه‌ی به وردی بیری لێ‌کرده‌وه، چوو بۆ لای فه‌رمانده‌ری هه‌نگه‌که‌یان، مۆڵه‌تی لێ‌خواست و له کۆڕێکی میوانیدا که به چوار بتڵی گه‌وره ڤۆدکا ڕازابۆوه ماڵئاواییی له دۆستان و هاوقه‌تارانی کرد.

له‌و کاته‌دا که ژیلین مۆڵه‌تی وه‌رگرت له قه‌فقاز شه‌ڕ بوو.

بۆ خوێندنەوەی درێژەی ڕۆمانەکە ئێرە کلیک بکەن

باوکە سیرگی

نووسەر: لیۆن تۆلستۆی

وەرگێڕ:ئەمین گەردیگلانی

له ساڵانی چله‌کاندا ڕووداوێک له پترزبۆرگ قه‌وما که هه‌مووانی تووشی سه‌رسووڕمان کرد. پڕه‌نس کاساتسکی[1]، فه‌رمانده‌ری سواره‌کانی هه‌نگی زرێپۆشان، که لاوێکی جوانچاک بوو و هه‌مووان چاوه‌ڕوانی ئه‌وه بوون به زووترین کات ببێته ئاجوودانی تایبه‌تی تێزار نیکۆلای یه‌که‌م و ڕێگایه‌کی پڕشنگدار بگرێته به‌ر، مانگێک به‌ر له زه‌ماوه‌ندی له‌گه‌ڵ ده‌زگیرانه‌که‌ی، که کچێکی زۆر جوان و شۆخ‌وشه‌نگ بوو و نه‌دیمه‌ی ژنی ئیمپراتۆر بوو و ئیمپراتۆرژن[2] زۆری خۆش‌ده‌ویست، به شێوه‌یه‌کی کتوپڕ، وازی له خزمه‌تی سه‌ربازی هێنا و پێوه‌ندیی له‌گه‌ڵ ده‌زگیرانه‌که‌ی پساند و مڵکێکی چکۆڵه‌ی هه‌بوو ئه‌ویشی دا به خوشکه‌که‌ی و چوو بۆ په‌رستگه و له‌وێ بوو به ڕاهیب. ئه‌م ڕووداوه بۆ که‌سانێک که له هۆکاری سه‌رداپۆشراوی ئه‌و بێ‌ئاگا بوون زۆر بێ‌مانای ده‌نواند، به‌ڵام بۆ پڕه‌نس ستیپان کاساتسکی خۆی هێنده کارێکی سروشتی بوو به خه‌یاڵیشیدا نه‌ده‌هات که جگه له‌وه چاره‌یه‌کی تری هه‌بێ.

بۆ خوێندنەوەی ئەم فەرهەنگە ئێرە كلیك بكەن.

 خولیای نووسین

 

بۆ وه‌رگرتني سه‌رجه‌مي ئه‌و كتێبه لێره كرته بكه

 جێگای به‌تاڵی سلووچ

 

ده‌وڵه‌ت‌ئابادی خۆی ده‌ڵێ: ئێمه‌ چیرۆكنووسانی ئێرانیی به‌ره‌ی دووهه‌م (1920-1970) هه‌موو له‌ تاریكخانه‌ی سادقی هیدایه‌ته‌وه‌ هاتووینه‌ته‌ ده‌رێ. بزوورگی عه‌له‌وی، ده‌وڵه‌ت‌ئابادی، هووشه‌نگی گوڵشیری، ئه‌حمه‌دی مه‌حموود و... ئه‌و نووسه‌رانه‌ن كه‌ پاش سادقی هیدایه‌ت هه‌ر كامه‌یان به‌ شێوه‌یه‌ك، له‌ ژێر كاریگه‌ری ئه‌ودان و هه‌ر كامێكیان لایه‌نێكی كاری چیرۆكی ئه‌ویان درێژه‌ پێداوه‌. ده‌وڵه‌ت‌ئابادی لایه‌نی زمانی چیرۆكی گرتووه‌ و به‌ تێڕوانین و ئاوڕدانه‌وه‌ له‌ زمانی ده‌قه‌ كۆنینه‌كانی ئێرانی وه‌ك "مێژویی به‌یهه‌قی" و زمانه‌ شێعرییه‌كه‌ی "عه‌تتار" و خۆراسانی كۆن، توانیی ببێته‌ خاوه‌نی زمانی تایبه‌ت و شێوازێكی گێڕانه‌وه‌ی تایبه‌ت به‌ خۆی له‌ چیرۆك‌نووسیی فارسیدا. به‌ وته‌ی زۆربه‌ی ڕه‌خنه‌گران و توێژه‌رانی چیرۆك، ده‌وڵه‌ت‌ئابادی باشترین نووسه‌ری ئێرانییه‌ كه‌ توانیویه‌تی ئه‌ده‌بی لادێیی بنووسێ.

رۆمانی "ڕۆژگای به‌سه‌رچووی خه‌ڵكانی به‌ساڵداچوو" ئه‌گه‌رچی ڕۆمانێكی شارییه‌، به‌ڵام نه‌یتوانیوه‌ وه‌ك ڕۆمانی "كه‌لیده‌ر" و "جێگای به‌تاڵی سلووچ" له‌ نێو دڵی جه‌ماوه‌ری خوێنده‌واردا جێ بكاته‌وه‌.

پێكه‌وه‌ ڕۆمانی "جێگای به‌تاڵی سلووچ" ده‌خوێنینه‌وه‌. به‌و هیوایه‌ی توانیبێتم ئه‌مانه‌تداریم تێدا كردبێت و كورداندبێتم.

ئه‌م ڕۆمانه‌ جگه‌ له‌وه‌ی له‌باری تكنیكی و هونه‌ری ڕۆمان‌نووسییه‌وه‌ زۆر به‌رزه‌، له‌گه‌ڵ ژیانی هه‌ژارانه‌ی خه‌ڵكی كوردستانیشدا یه‌ك ده‌گرێته‌وه‌. زۆربه‌ی ئازاره‌كانی مرۆڤی له‌ دڵی خۆیدا جێ كردۆته‌وه‌. هه‌ر بۆیه‌ بڕیارم دا ئه‌م ڕۆمانه‌ وه‌رگێڕمه‌وه‌.

وه‌رگێڕ

بۆ وه‌ررگرتني سه‌رجه‌مي ئه‌و كتێبه لێره كرته بكه

دار و پەپوولە و ڕووبار

 ئەم بەرھەمە ساڵی ۲۰۱۱ لە لایەن بەڕێوەبەرایەتیی زنجیرە کتێبی منداڵانەوە لە ھەولێر چاپ بووە

                               نووسەر:فەریدە شەبانفەر

                            و/ئەمین گەردیگلانی

ڕۆژێكی گەرمی هاوین بوو.خۆر بە نەرمی تیشكە گەرم وگوڕەكەی بەسەر دەشت وكێو ومەزراكاندا دەباراند. دارە توو لە پڕ شتێكی تازەی دی لەسەر گەڵایەكی خۆی. شتێكی خڕی سپی بوو، هەر لە مرواری دەچوو. دارەتوو هەرچی بیری كردەوە نەیزانی چییە ولە كوێوە هاتووە. چۆمێكی چكۆلەش بە پەنای دارەكەدا تێدەپەڕی ودارەتووەكەی تێراو دەكرد. دارە توو وێنەی خۆی لەنێو ئاوە رووناكەكەدا دەدی. سەروقژی خۆی بە شنەی با دادەهێنا. دارەتوو لە چۆمەكەی پرسی بەڵام ئەویش نەیدەزانی ئەو شتە خڕ وسپییە چییە ولە كوێوە هاتووە.

کەڵەشێری ورگن

کەڵەشێری ورگن چیرۆکێکی منداڵانە لە لایەن ئەنجومەنی لایەنگرانی ئیزیرتۆوە ساڵی ۱۳۸۸ چاپ بووە

له‌و ناونیشانه‌ی ژێره‌وه‌ سه‌رجه‌مي ئه‌و كتێبه داگره‌

 http://uplod.ir/k7gcckvdrttz/kelesheri_wrgn.pdf.htm

خۆر و لاولاو

پشیـله

پشیله‌ی جوانی خاڵ خاڵ

تووك نه‌رم و نۆڵی چاوكاڵ

گوێ كورت و سمێڵ قیتی

وریا و به هۆش و زیتی

خۆشه میاوه میاوت

جوانه بریقه‌ی چاوت

به ڕۆژ هه‌تا ئێواران

له‌بن دارو دیواران

خۆت مات ده‌ده‌ی له مشكان

له جووجه‌ڵه‌ی مریشكان

دایم خه‌ریكی ڕاوی

سمێڵ قیتی فێڵاوی

بۆ داگرتني ئه‌م كتێبه لێره  http://uplod.ir/btg9cogasgui/ktebxanay_kurdi__16_.pdf.htmبكه

(کۆمه‌ڵێ چیرۆکی بیانی)

روونكردنه‌وه‌یه‌ك

 ئیمڕۆ پێداویستیی ناسین و خوێندنه‌وه‌ی ئه‌ده‌بی بیانی، یان به‌ زاراوه‌ په‌سندتره‌كه‌ی، ئه‌ده‌بی جیهانی له‌گه‌ڵ په‌ره‌سه‌ندنی كه‌ره‌سه‌كانی پێوه‌ندی و باوبوونی تێكه‌لآوی كولتووری و كه‌وتنه‌ سه‌ر زاری ده‌سته‌واژه‌ی گوندی جیهانی و گفتوگۆی شارستانییه‌ته‌كان ڕۆژ له‌گه‌ڵ ڕۆژ زێتر ده‌بێته‌ ئه‌سڵێكی حاشاهه‌ڵنه‌گر و نیازێكی ده‌ستاو به‌جێی ئه‌ده‌بیاتی گه‌لان.

داهێنانی ئه‌ده‌بی خۆماڵی، جیا له‌ خه‌سڵه‌تی پێوه‌ندیی نێوان ده‌قی ئه‌ده‌بیات، به‌ بێ‌شاره‌زا بوون له‌ ئه‌ده‌بی بیانی ئه‌گه‌ر كارێكی نامومكینیش نه‌بێت لانی كه‌م هه‌وڵێكی نه‌زۆك و ناسه‌ركه‌وتوو ده‌بێت و كه‌ڵكی داهێنانی له‌م ده‌سته‌ كه‌ له‌ پاشه‌كه‌وت و ده‌سكه‌وتی ئه‌ده‌بی جیهانی بێ‌به‌ش و بێ‌به‌ری بێت كه‌م مه‌ودا و كورت خایه‌نه‌. له‌بۆیه‌ ئه‌ده‌بی كوردی كه‌ له‌م چه‌ند ساڵه‌ی دواییدا و به‌ تایبه‌تی پاش ڕاپه‌ڕینی مه‌زنی كوردستانی باشوور، پشووی هاته‌وه‌ سه‌رخۆ و ڕێگای بۆ خۆش بوو كار بكات و سڵ نه‌كات، ده‌شێ ئاگای له‌م پێداویستییه‌ گرینگه‌ بێت و بۆ به‌جێ‌هێنانی ئه‌م ئه‌ركه‌ ئه‌سته‌مه‌ و پڕ كردنه‌وه‌ی ئه‌م بۆشاییه‌ به‌رچاوه‌ له‌ سه‌ر ده‌ستی بزاڤی وه‌رگێڕان و خوێندنه‌وه‌ و ناسین و پیداچوونه‌وه‌ی شوێنه‌واری ئه‌ده‌بی جیهانی ئه‌و خه‌ونه‌ی كه‌ هه‌ر ئه‌ده‌بێكی خه‌مخۆری مرۆڤ به‌ گشتی و خه‌ڵكانی كۆمه‌ڵگای خۆی به‌تایبه‌ت ده‌یبینێ وه‌دی بێنێ: خه‌ونی یه‌كگرتنه‌وه‌ی مرۆڤانی گۆی زه‌وی له‌ سه‌ر ده‌ستی ئازادی و به‌رامبه‌ری و خۆشه‌ویستی و مرۆڤایه‌تی، ئه‌و خه‌ونه‌ی كه‌ نالی سه‌دوپه‌نجا ساڵ له‌مه‌وبه‌ر بۆ مرۆڤی ده‌ڤه‌ری خۆی و سه‌رله‌به‌ری جیهان ده‌یگێڕێته‌وه‌:

به‌عزه‌ ئینسانێ هه‌یه‌ خه‌م قووتییه‌/ من خه‌می خۆم و خه‌می عاله‌م ده‌خۆم

گه‌رچی ئه‌م بزاڤه‌ وه‌رگێڕانه‌ی كه‌ هه‌نووكه‌ له‌ كوردستاندا هه‌یه‌ له‌ ئاست و ئه‌ندازه‌ی دڵخوازدا نییه‌ و مۆته‌كه‌ی زۆری و بۆری و شه‌وه‌ی نابه‌رپرسایه‌تی و جندۆكه‌ی نه‌زانی و نه‌زۆكی خۆیان لێ مات داوین و ده‌وره‌یان داوین و بۆسه‌یان بۆ ناوینه‌ته‌وه‌ و ددانمان لێ چیڕ ده‌كه‌نه‌وه‌ كه‌ مه‌یدانی وه‌رگێڕانی كوردیمان لێ داگیر بكه‌ن، به‌لآم دیسان هه‌ندێ قه‌ڵه‌می دڵسۆز و ده‌سپاك و مێشك‌پڕ و چاوكراوه‌ له‌ ناوه‌ندی مه‌یدانه‌كه‌دا ماون و دنه‌ی نه‌وه‌ی نوێ ده‌ده‌ن كه‌ ماندوویی نه‌ناس بن و كاری پتر بكه‌ن و هه‌وڵی ئازایانه‌ بده‌ن و كۆڵ نه‌ده‌ن و گۆڕه‌پانی خۆ تاقیكردنه‌وه‌ چۆڵ نه‌كه‌ن.

وه‌رگێڕان ئیمڕۆ له‌ حوكمی كاری دیپلۆماسی ئه‌ده‌بیاتی كوردی دایه‌ و گه‌ر له‌ ئه‌ركی به‌دیهێنانی ئه‌م پێوه‌ندییه‌ كولتوورییه‌دا سه‌رنه‌كه‌وین نه‌ جیهان له‌ خه‌ون و خولیای ئه‌ده‌بیی خۆمان ده‌گه‌یه‌نین، نه‌ خۆمان له‌ ئاوات و ئاره‌زووی ئه‌ده‌بیی گه‌لانی دنیا تێده‌گه‌ین. جه‌وهه‌ری ئه‌ده‌ب و سروشتی داهێنانی ئه‌ده‌بی به‌ چه‌شنێكه كه‌ ده‌شێ ده‌ستاوده‌ست ولآتانی جیهان بگه‌ڕێ تا هه‌ر ده‌ڤه‌رێك و ده‌سكه‌وتی خۆی لێ‌هه‌ڵێنجێ. با شه‌رمی وه‌لآمی ئه‌م پرسیاره‌ نه‌مانكوژێ كه‌ ئێمه‌، گه‌لی كورد و ڕۆشنبیرانی كورد، تا چه‌نده‌ له‌م جه‌وهه‌ره‌ی ئه‌ده‌ب گه‌یشتووین و به‌م چاوه‌وه‌ له‌ ئه‌ده‌ب ده‌ڕوانین. من به‌ش به‌ حاڵی خۆم پێم وایه‌ تا ئه‌و ڕۆژه‌ی كولتووری كوردی چاوی به‌ ده‌قی شانۆیی و شێعره‌كانی شكسپێر به‌ زمانی كوردی هه‌ڵنه‌یات ده‌بێ هه‌میشه‌ گومانیش له‌وه‌ بكات كه‌ نالی و خانی و مه‌وله‌وی و گۆران و شێركۆـ ‌شی باش خوێندۆته‌وه‌ و باشیان لێ تێگه‌یشتووه‌. خوێندنه‌وه‌ی نالی و شكسپێر پێكه‌وه‌ به‌ زمانی كوردی ئه‌و ساته‌ پیرۆزه‌یه‌ كه‌ من به‌ ئومێدی ئه‌و چركه‌ساته‌ دڵ به‌  ژیانی ئه‌ده‌بیم خۆش ده‌كه‌م و هه‌وڵی وه‌ده‌سهێنانی ده‌ده‌م.

 كۆمه‌ڵه‌ چیرۆكی «ته‌پڵی ئاور» كه‌ به‌ قه‌ڵه‌می وه‌رگێڕی كارامه‌ و كوردی‌زان كاك «ئه‌مین گه‌ردیگلانی» وه‌رگێڕدراوه‌، هه‌وڵێكه‌ له‌ پێناوی ئه‌و باسوخواسانه‌ی هێنامانه‌ ئاراوه‌ و هیوادارم كه‌ڵێنێكی كتێبخانه‌ی كوردی پێ پڕ بێته‌وه‌.

 عه‌بدولخالق یه‌عقووبی ـ بۆكان

پووشپه‌ڕی 1384 ـ جولای 2005

بۆ وه‌ررگرتني سه‌رجه‌مي ئه‌و كتێبه‌ ئێره‌ http://uplod.ir/vg6fb3tg8nmu/tepli_awr.pdf.htmبكه

دیسان له‌و شه‌قامانه‌وه‌

نوسینی؛ بێژه‌ن نه‌جدی

وه‌رگێڕانی‌؛ ئه‌مین گه‌ردیگلانی

ئه‌م په‌ڕتووکه‌ له‌ساڵی 2006دا له‌لایه‌ن ده‌زگای چاپ و په‌خشی ئاراسه‌وه‌ بڵاوکراوه‌ته‌وه‌

وته‌یه‌ك

 بیژه‌ن نه‌جدی چیرۆكنووسی ناسراوی فارس له‌ چیرۆك‌نووسین و شێعر هۆنینه‌وه‌دا پڕكار و پشوودرێژ بوو، به‌لآم له‌ بلآوكردنه‌وه‌دا زۆر كه‌مته‌رخه‌م بوو. ئه‌و هه‌ر ئه‌و ده‌ چیرۆكه‌ بلآوكراوه‌ی كتێبی (ئه‌و پڵینگانه‌ی پێ‌به‌پێی من هه‌لآتوون)ی به‌س بوو كه‌ ئه‌ده‌بیاتی فارس شانازیی پێوه‌ بكات و ڕێزی بۆ دانێ.

بیژه‌ن نه‌جدی چیرۆكنووسێكی وردبین و ناسك‌خه‌یاڵه‌ و شێوازی تایبه‌ت به‌ خۆی له‌ چیرۆكدا هه‌یه‌. هه‌ر ئه‌م شێوه‌ نووسین و خه‌یاڵه‌ شێعراوییه‌كانی بووه‌ هۆی ئه‌وه‌ی ده‌س بده‌مه‌ وه‌رگێڕانی ئه‌م كتێبه‌ به‌نرخه‌ی به‌ ناوی (دیسان له‌و شه‌قامانه‌وه‌). به‌و هیوایه‌ی توانیبێتم چیرۆكی نه‌جدی به‌ خوێنه‌ری كورد بناسێنم. دڵنیاشم هه‌ركه‌سێ چیرۆكی بیژه‌ن نه‌جدی بخوێنێته‌وه‌، تا هه‌تایه‌ ده‌بێته‌ ئاشق و لایه‌نگری ئه‌و شێواز و زمانه‌ نوێیه‌ی چیرۆك.

بیژه‌ن نه‌جدی ساڵی 1940 له‌ دایك بووه‌ و ساڵی 1996 كۆچی دوایی كرد.

مه‌رگه‌خه‌ون

کۆمه‌ڵه‌شیعر

دووكه‌ڵی به‌ڵێن

                         دیسان بۆ هاوڕێی خۆشه‌ویستم:

                         محه‌ممه‌دئه‌مین شاسه‌نه‌م

    شه‌و ره‌گی داده‌كوتێ زامی به‌یان سۆڵه‌ی دێ

   به هه‌نیسكی سڕه‌وه سێبه‌ری شاخ بۆڵه‌ی دێ؛

   كه‌ڵپه‌یه‌ك كاسه سه‌ری ئاوه‌زی داده‌كورۆژێ

   كه‌چی جه‌سته‌ی له‌قی ئه‌و داوه‌ڵه كرمۆڵه‌ی دێ،

   چه‌تری داخێكی هه‌ناسه‌ی ته‌مه‌نی هه‌ڵداوه و

   سه‌ری به‌رداوه‌ته‌وه و  ئاوری بزه‌ی كۆڵه‌ی دێ.

      له به‌ری باخی وته‌ی مه‌ستی ده‌مانكا پاراو

      قه‌ولی زۆر داوینێ ئه‌و سواره كڕ و زۆڵه‌ی دێ:

         شار و دێ داده‌گرێ بۆنی هه‌ناسه‌ی رسكان

     خۆری ژین دێت و شنه‌ی ئه‌و قژ و برژۆڵه‌ی دێ؛

       رووپه‌ڕی سنگی له به‌ر رێژنه بزه‌ی هیواتان

      راده‌خا،

    كاتێ گڕی ئه‌شق و ژیان شۆڵه‌ی دێ!

       ره‌شه‌با دێت و له به‌ر پێی گوڵی خوێن داچێنن

      پایه‌نازی دڵ و چاوتان بكه‌ن، ئه‌و خۆڵه‌ی دێ!

       قوڕی هه‌ر كوێیه گوتم، زوو له گلێنه‌ی هه‌ڵسوون

     چاوی روونتان ده‌بێ،‌ بۆ دیتنی ئه‌و رۆڵه‌ی دێ.

     o

     ره‌وه‌یه‌ك تاژیی به دووی سێبه‌ری خۆیدا هێنا و

   هاته سه‌ر مێشك و دڵی له‌ت له‌ت و پڕپۆڵه‌ی دێ

 په‌تی دووكه‌ڵ له ملی شاری ده‌خا و،

                                           بۆنی مه‌رگ‌

ده‌گرێ ئه‌‌وكی هه‌موو ئه‌م باخ و چیا و دۆڵه‌ی دێ.

تا ئه‌به‌د مێژوو له گوێیدا ده‌بێ قیژه و زیڕه

شه‌و، تكه‌ی خوێنی مناڵانه له بابۆڵه‌ی دێ.

جاڕی ئیشتیای چه‌ره‌خۆران له په‌ڵه‌ش ده‌رچوو، كه‌چی

ره‌نج به‌بای بێ به‌شی مه، قۆڕه له ریخۆڵه‌ی دێ.

گولله‌ ره‌گ‌ داده‌كوتێ و خۆری به‌یان هه‌ڵنایه

شه‌و ره‌گی داده‌كوتێ و زامی ژیان سۆڵه‌ی دێ.

 زستانی 1381 ـ بۆكان

بۆ وه‌ررگرتني سه‌رجه‌مي ئه‌و كتێبه لێره  http://uplod.ir/7k57api81jqq/merge_xewin.pdf.htmكرته بكه

شه‌وه‌ژانی ئه‌ستێره يه‌ك

کۆمه‌ڵه‌شیعر

رێبوار

  بۆ هاوڕێم‌: محه‌ممه‌د ئه‌مین‌ شاسه‌نه‌م‌

نایه‌ڵێ ژانی‌ ژیان‌، تاوێ له‌ دنیا وه‌حه‌سێم‌

چاوه‌ڕێی‌ سێبه‌ری‌ مه‌رگم‌ كه‌ له‌ بنیا وه‌حه‌سێم‌

من‌ له‌ دووی‌ ژوانی‌ مه‌رگ‌ وا شه‌كه‌ت‌ و ئاواره‌م‌

دێم‌ له‌ نێو باوه‌شی‌ ئارام‌ و ئه‌منیا وه‌حه‌سێم‌

دڵ هه‌موو پڕ له‌ رقن‌، بۆیه‌ له‌ ژین‌ بێزارم‌

دێم‌ و باكم‌ نیه‌، به‌ڵكوو ته‌ك‌ و ته‌نیا وه‌حه‌سێم‌

دووره‌ ئاسۆگی‌ ئه‌وین‌ و شه‌به‌قم‌ لێ بزره‌

هه‌ر ده‌ڕۆم‌، تا له‌ هه‌واری‌ دڵی‌ ونیا وه‌حه‌سێم‌

رێگه‌ رژد و هه‌ڵه‌ته‌، لێمی‌ بڕی‌ هێز و بڕست‌

ماومه‌وه‌، رێ ببڕم‌، بێمه‌وه‌ من‌، یا وه‌حه‌سێم‌؟!

چاوه‌بڕكێنه‌ له‌ گه‌ڵ رۆحم‌ ئه‌كا شۆخی‌ مه‌رگ‌

تاوه‌كوو بچم‌ و له‌ زه‌نوێری‌ به‌ژنیا وه‌حه‌سێم‌

شه‌رته‌ قه‌ت‌ ده‌س‌ له‌ به‌رۆی‌ گه‌رم‌ و گوڕی‌ هه‌ڵنه‌گرم‌

با له‌ پاوانی‌ دڵی‌ سه‌وز و مه‌زنیا وه‌حه‌سێم‌

بۆ وه‌ررگرتني سه‌رجه‌مي ئه‌و كتێبه لێره كرته بكه

تاپۆي وه‌رزێكي سه‌وز

کۆمه‌ڵه‌شیعر

بۆ به‌جێت هێشتم

 دڵم خنكا له‌ نێو گێژاوی خه‌مدا بۆ به‌جێت هێشتم؟

روحت بردم، له‌شی سه‌ردم به‌ جێما بۆ به‌جێت هێشتم؟

بزه‌ی مانگه‌ شه‌ویش تۆرا له‌ هۆده‌ی سه‌رد و تاریكم

له‌ نێو ئه‌م گۆڕه‌دا جه‌سته‌م پڕووكا، بۆ به‌جێت هێشتم؟

له‌ ژێر هه‌نگاوی شه‌وبادا گه‌ڵای ویشك كه‌ خشپه‌ی دێ

ده‌له‌رزم، داده‌خورپێ دڵ، له‌گه‌ڵیا، بۆ به‌جێت هێشتم؟

له‌ترپه‌ی پێت ده‌چێ وا شه‌و ده‌هاتی ده‌ست له‌ ئه‌ستۆم كه‌ی

دڵم ته‌نگه‌ ـ گوڵم ـ ئه‌مشه‌و به‌ ته‌نیا بۆ به‌جێت هێشتم؟  

گوڵم، بێ تۆ له‌شی سه‌رده‌م وه‌كوو بابرده‌ڵه‌ و پووشه‌

كه‌ باهۆزی مه‌رگ دێ رۆژێ ده‌مبا بۆ به‌جێت هێشتم؟

خه‌زه‌ڵوه‌ری 1371 هه‌تاوی

بۆ وه‌ررگرتني سه‌رجه‌مي ئه‌و كتێبه لێره كرته بكه

دیمانه‌یه‌ك له گه‌ڵ ئه‌مین گه‌ردیگلانی

ئاماده كردنی: جه‌ماڵ نه‌جاڕی (بۆكان)

بۆ یه‌كه‌م پرسیار تكایه بفه‌رموون شیعری ئه‌مڕۆ چ شیعرێكه و ئێوه شیعری ئه‌مڕۆ چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنن؟

 شیعر زمانی سه‌رده‌می خۆیه‌تی، هاواری زه‌وی و دار و گیا و به‌رد و شاخ و مرۆڤ و ته‌واوی بێ گیان و گیان له‌به‌رانه له ده‌ست جه‌بری زه‌مان.

شیعری ئه‌مڕۆ ئه‌و شیعره‌ زه‌لیل و قوڕبه‌سه‌ر و كه‌له‌لایه نییه بكڕووزێته‌وه و فرمێسك هه‌ڵوه‌رێنێ و سوجده و كڕنۆش بۆ چاو و برۆ و خه‌ت و خاڵان به‌رێ و بڵیندگۆیه‌ك بێ بۆ ده‌ربڕینی زه‌لاله‌ت و بێ ده‌سه‌ڵاتی و له گیانه‌ڵڵادا بوونی شاعیره‌كه‌ی بۆ ئه‌وه‌ی به‌زه‌یی‌یان پێیدا بێ و لایه‌كی لێ بكه‌نه‌وه و ئاخێكی بۆ هه‌ڵكێشن و له گه‌ڵی بگرین. شیعری ئه‌مڕۆ برووسكه‌یه، ئاوێنه‌ی ڕاستییه‌كانی ژیانه، ده‌نگدانه‌وه و زایه‌ڵه‌ی ڕووخان و شكانی مرۆڤی سه‌رده‌مه، سه‌مای ئاواته‌كانیانه، سه‌مای برین و خوێن و ئاره‌ق و شادی و خه‌مه‌كانیانه. سه‌مای كاته، ڕه‌شبه‌ڵه‌كی وشه گه‌لێكی زیندووه، شیعری ئه‌مڕۆ ده‌سته‌ملانی هه‌موو وشه‌یه‌ك ده‌بێ و سنوور بۆ زمان دانانێ، وشه‌ی جوان و وشه‌ی ناحه‌ز له شیعری ئه‌مڕۆدا وه‌كوو یه‌ك وان و هه‌موو وشه‌یه‌ك ده‌توانێ ڕیساله‌تی خۆی له دنیای ماناكانی خۆیدا ئاوێته‌ی ڕۆحی شیعر بكات و هه‌ست به بوونی خۆی بكا.

شێعر، راز و ئاوات و ئامانجێكی ون و ئاشكرایه‌

ئاماده‌كردنی هادی حه‌بیبی (هاوڕێ)

پێشه‌كی

فرووغ فه‌ڕوخزاد له‌ وتووێژێكدا ده‌ڵێ: من له‌سه‌ر ئه‌و باوه‌ڕه‌ نیم، به‌ شێعر، كلاسیك و نوێ بگوترێ. ئه‌وه‌ی كه‌ له‌ شێعردا گرینگه‌ ئه‌مڕۆیی بوونی شێعره‌. ئه‌وه‌ ژیانی دوێنێی مرۆڤ له‌ گه‌ڵ ئه‌مڕۆیه‌تی كه‌ شێعری دوێنێ و ئه‌مڕۆ له‌ یه‌ك جیا ده‌كاته‌وه‌، به‌م چه‌شنه‌ له‌ غه‌زه‌لێكدا ده‌كرێ مه‌به‌ست‌گه‌لێك بگوترێ، كه‌ ئه‌مڕۆیی بێ و شێعرێكی زۆر تازه‌ش بێ، كه‌وابوو ئه‌وه‌ی گرینگه‌، مانا و ناوه‌رۆكی شێعره‌، نه‌ك فۆڕم وقاڵب. ئه‌خه‌وان سالسیش له‌سه‌ر ئه‌و باوه‌ڕه‌یه‌ كه‌ ده‌كرێ شاعیر له‌ قاڵبی چامه‌ و غه‌زه‌لدا، شێعرێ بڵێ و ئه‌مڕۆیی و تازه‌ش بێ. له‌ روانگه‌ی ئه‌خه‌وانه‌وه‌ قاڵبی شێعری بۆ كه‌سانێ گرینگه‌ كه‌ هه‌موو شتێكیان قاڵبییه‌.

شیعر ته‌قینه‌وه‌ی وشه‌یه‌ له‌ زماندا

دیمانه‌یه‌ك له‌گه‌ڵ ئه‌مین گه‌ردیگلانی

ئاماده‌ كردنی: مادیح عه‌له‌وی‌جانی و جه‌هانگیر كه‌سنه‌زانی

* سه‌ره‌تا داواتان لێ‌ده‌كه‌ین خۆتان به‌ خوێنه‌رانی ڤه‌ژین بناسێنن!

* من ساڵی 1349 له‌ ئاوایی گه‌ردیگلان سه‌ربه‌ شاری سه‌قز له‌ بنه‌ماڵه‌یه‌كی جووتیار له‌دایك بووم. خوێندنی سه‌ره‌تاییم له‌وگونده‌ ده‌ست‌پێكرد و هه‌تا پۆلی چواره‌می سه‌ره‌تاییم خوێند و ماوه‌یه‌ك به‌هۆی نه‌بوونی مامۆستای قوتابخانه‌ و هه‌روه‌ها گرفتاری و كار و شوانی نه‌متوانی له‌وه‌ زیاتر بخوێنم. ساڵی 1362 ماڵمان چووه‌ شاری بۆكان و له‌وێش ناردیانم بۆ شاگرد خه‌یاتی. هه‌موو ساڵێكیش هه‌ر له‌ به‌هاره‌وه‌ هه‌تا پایز ده‌چووینه‌ كووره‌خانه‌، زستانانه‌ش خه‌یاتی.